Translating Poetry in the Age of AI: A Comparative Study of ChatGPT and Gemini

 

Translation by Chatgpt :

(Mujh Se Pehli Si Mohabbat Mere Mehboob Na Maang)

Hindi Translation 

मुझसे पहली-सी मोहब्बत, मेरी महबूब, न माँग

मैंने समझा था कि तू है तो जीवन उजला है

तेरा ग़म है तो फिर दुनिया के दुख क्या मायने रखते हैं

तेरे चेहरे से ही इस जग की बहारें कायम हैं

तेरी आँखों के सिवा दुनिया में रखा ही क्या है

तू अगर मिल जाए तो क़िस्मत भी झुक जाए

ऐसा न था—मैंने बस चाहा था ऐसा हो जाए

और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा

और भी सुख हैं मिलन के सुख के सिवा

अनगिनत सदियों के अँधेरे, वहशी तिलिस्म

रेशम, अटलस, कमख़्वाब में जकड़े हुए

गली-गली, बाज़ारों में बिकते हुए जिस्म

मिट्टी में सने, ख़ून में नहाए हुए

जिस्म जो रोगों की भट्टियों से निकले हैं

पीप बहाते, सड़ते हुए नासूरों से

नज़र उधर भी लौट जाती है—क्या कीजिए

अब भी तेरा हुस्न दिलकश है—क्या कीजिए

और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा

और भी सुख हैं मिलन के सुख के सिवा

मुझसे पहली-सी मोहब्बत, मेरी महबूब, न माँग

🌍 English Translation 

Do not ask of me, my beloved, that love once more.

I believed—if you existed—life itself shone bright.

If I had your sorrow, what mattered the grief of the world?

From your face alone, spring took its permanence.

Beyond your eyes, what else was worth beholding?

If you were attained, fate itself would bow.

It was not thus—

I had only wished it might be so.

There are other sorrows in the world besides love,

Other comforts than the comfort of union.

Dark, bestial enchantments of countless centuries,

Bodies wrapped in silk, brocade, and fine cloth,

Bodies sold in every alley and marketplace,

Smeared with dust, bathed in blood.

Bodies dragged from furnaces of disease,

From festering sores where pus still flows.

My gaze turns there too—what can be done?

Your beauty still captivates the heart—what can be done?

There are other sorrows in the world besides love,

Other comforts than the comfort of union.

Do not ask of me, my beloved, that love once more.

Translation by Gemini :

Hindi Translation (Devanagari)

मुझसे पहली सी मोहब्बत मिरी महबूब न माँग

मुझसे पहली सी मोहब्बत मिरी महबूब न माँग मैंने समझा था कि तू है तो दरख़्शाँ है हयात तेरा ग़म है तो ग़म-ए-दहर का झगड़ा क्या है तेरी सूरत से है आलम में बहारों को सबात तेरी आँखों के सिवा दुनिया में रक्खा क्या है तू जो मिल जाए तो तक़दीर निगूँ हो जाए

यूँ न था मैंने फ़क़त चाहा था यूँ हो जाए और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा राहतें और भी हैं वस्ल की राहत के सिवा

अनगिनत सदियों के तारीख़ बहीमाना तिलिस्म रेशम-ओ-अतलस-ओ-कमख़ाब में बुनवाए हुए जा-ब-जा बिकते हुए कूचा-ओ-बाज़ार में जिस्म ख़ाक में लथड़े हुए ख़ून में नहलाए हुए जिस्म निकले हुए अमराज़ के तनूरों से पीप बहती हुई गलते हुए नासूरों से

लौट जाती है उधर को भी नज़र क्या कीजे अब भी दिलकश है तिरा हुस्न मगर क्या कीजे और भी दुख हैं ज़माने में मोहब्बत के सिवा राहतें और भी हैं वस्ल की राहत के सिवा

मुझसे पहली सी मोहब्बत मिरी महबूब न माँग

---

English Translation (Poetic)

Do Not Ask From Me, My Love, That Love We Shared Before

Do not ask from me, my love, that love we shared before. I used to believe that because you existed, life was radiant; That because I had your sorrow, I had no quarrel with the sorrows of the world. Your face gave permanence to the springtimes of this earth; What else was there to cherish in the world but your eyes? I thought if I won you, my destiny would bow before me.

It was not really like this; I had only wished it so. For there are sorrows in this world other than the heartache of love, And there are pleasures other than the joy of union.

Dark, beastly spells of countless centuries, Woven into silk, satin, and brocade; Bodies sold everywhere in the streets and marketplaces, Smeared in dust, bathed in their own blood. Bodies emerging from the ovens of pestilence, With pus dripping from festering sores.

My eyes turn that way too; what can I do? Your beauty is still heart-tugging, but what can I do? There are sorrows in this world other than the heartache of love, And there are pleasures other than the joy of union.

Do not ask from me, my love, that love we shared before.

2.Translate W. B. Yeats's The Second Coming into Hindi and Gujarati. 

Translation by Chatgpt :

Hindi Translation

दूसरा आगमन

— विलियम बटलर येट्स

घूमते-घूमते फैलती हुई परिधि में

बाज़ अपने बाज़पाल की आवाज़ नहीं सुन पाता;

सब कुछ बिखर रहा है; केंद्र टिक नहीं पा रहा;

नग्न अराजकता दुनिया पर छोड़ दी गई है।

रक्त-धुंधली बाढ़ छूट पड़ी है, और हर जगह

निर्दोषता के संस्कार डूब चुके हैं;

श्रेष्ठ लोग विश्वास से रिक्त हैं,

और निकृष्ट लोग उग्र आवेग से भरे हुए हैं।

निश्चय ही कोई रहस्योद्घाटन निकट है;

निश्चय ही दूसरा आगमन समीप है।

दूसरा आगमन! ये शब्द अभी कहे ही थे

कि Spiritus Mundi से उपजी एक विराट छवि

मेरी दृष्टि को विचलित कर देती है:

कहीं रेगिस्तान की रेत में

शेर का शरीर और मनुष्य का सिर लिए एक आकृति,

सूरज-सी निर्विकार और निर्दय दृष्टि वाली,

धीमे-धीमे अपनी जाँघें घसीटती आगे बढ़ रही है,

और उसके चारों ओर

क्रुद्ध रेगिस्तानी पक्षियों की परछाइयाँ डोल रही हैं।

फिर अँधेरा छा जाता है; पर अब मैं जानता हूँ

कि बीस सदियों की पथरीली नींद

एक झूलते पालने से दुःस्वप्न में बदल गई थी।

और वह कौन-सा रूखा पशु है,

जिसका समय अंततः आ पहुँचा है,

जो जन्म लेने के लिए

बेथलहम की ओर घिसटता चला आ रहा है?

---

Gujarati Translation 

બીજું આગમન

— વિલિયમ બટલર યેટ્સ

ફેલાતી ચક્રવ્યૂહમાં ફરી ફરીને

બાજ પોતાનાં તાલીમદાતા બાજકારની અવાજ સાંભળતો નથી;

વસ્તુઓ વિખેરાઈ રહી છે; કેન્દ્ર ટકી શકતું નથી;

નગ્ન અરાજકતા વિશ્વ પર છૂટા મૂકી દેવાઈ છે.

લોહીથી ધૂંધળી બનેલી જ્વાર છૂટેલી છે, અને સર્વત્ર

નિર્દોષતાનાં વિધિઓ ડૂબી ગયા છે;

શ્રેષ્ઠોમાં કોઈ દૃઢ વિશ્વાસ રહ્યો નથી,

અને નિકૃષ્ટોમાં ઉગ્ર ભાવનાત્મક ઉન્માદ ભરેલો છે.

નિશ્ચિતપણે કોઈ પ્રકાશન નજીક છે;

નિશ્ચિતપણે બીજું આગમન નજીક છે.

બીજું આગમન! આ શબ્દો હમણાં જ ઉચ્ચારાયા છે

ત્યાં Spiritus Mundiમાંથી ઉદ્ભવેલી એક વિશાળ પ્રતિમા

મારી દ્રષ્ટિને વ્યાકુળ કરે છે:

ક્યાંક રણની રેતમાં

સિંહનું શરીર અને માનવનું મસ્તક ધરાવતી એક આકૃતિ,

સૂર્ય જેટલી નિર્દય અને ખાલી નજર સાથે,

ધીમે ધીમે પોતાની જાંઘો ખેંચતી આગળ વધે છે,

અને તેની આજુબાજુ

ક્રોધિત રણપક્ષીઓની છાયાઓ ચક્કર કાપે છે.

અંધકાર ફરીથી છવાઈ જાય છે; પણ હવે મને ખબર છે

કે વીસ સદીઓની પથ્થર જેવી ઊંઘ

હલતા પાલણથી દુઃસ્વપ્નમાં ફેરવાઈ ગઈ હતી.

અને કયું ખડતલ પ્રાણી છે,

જેણી ઘડી આખરે આવી પહોંચી છે,

જે જન્મ લેવા માટે

બેથલેહેમ તરફ ઘસડાતું જાય છે?

Translation by Gemini :

Hindi Translation (हिंदी अनुवाद)

द्वितीय आगमन

घूमते-घूमते उस फैलते हुए चक्रव्यूह में, बाज़ अब अपने शिकारी की आवाज़ नहीं सुन पा रहा; सब कुछ बिखर रहा है; केंद्र अब संभाल नहीं पा रहा; संसार पर कोरी अराजकता हावी हो गई है, रक्त-रंजित ज्वार उमड़ पड़ा है, और हर तरफ मासूमियत का उत्सव डूब गया है; श्रेष्ठ लोगों में किसी विश्वास की कमी है, जबकि सबसे बुरे तीव्र और जुनूनी पागलपन से भरे हुए हैं।

निश्चित ही कोई रहस्योद्घाटन होने वाला है; निश्चित ही 'द्वितीय आगमन' का समय निकट है। द्वितीय आगमन! अभी ये शब्द मुँह से निकले ही थे कि 'स्पिरिटस मुंडी' (विश्व-आत्मा) से उभरी एक विशाल छवि मेरी आँखों को विचलित कर देती है: रेगिस्तान की रेत में कहीं सिंह जैसा शरीर और मनुष्य जैसा सिर वाली एक आकृति, एक शून्य और निर्दयी दृष्टि, सूरज जैसी तपती, अपनी धीमी जंघाएँ हिला रही है, जबकि उसके चारों ओर क्रोधित मरुस्थली पक्षियों की परछाइयाँ मंडरा रही हैं।

अँधेरा फिर से घिर आता है; पर अब मैं जान गया हूँ कि बीस सदियों की पथरीली नींद को एक झूलते हुए पालने ने दुःस्वप्न में बदल दिया था, और वह कौन सा आदमखोर जानवर है, जिसका समय अब आ पहुँचा है, जो जन्म लेने के लिए 'बेथलहम' की ओर लंगड़ाता हुआ बढ़ रहा है?

---

Gujarati Translation (ગુજરાતી અનુવાદ)

દ્વિતીય આગમન

વિસ્તરતા જતા એ ચક્રાકાર વમળમાં ઘૂમતો-ઘૂમતો, બાજ હવે તેના શિકારીનો સાદ સાંભળી શકતો નથી; બધું જ વિખેરાઈ રહ્યું છે; કેન્દ્ર હવે પકડી શકતું નથી; દુનિયા પર કેવળ અરાજકતા છવાઈ ગઈ છે, રક્તથી ખરડાયેલી ભરતી ઉમટી છે, અને સર્વત્ર નિર્દોષતાનો ઉત્સવ ડૂબી ગયો છે; શ્રેષ્ઠ જનોમાં નિશ્ચયનો અભાવ છે, જ્યારે અધમ જનો તીવ્ર ઝનૂન અને આવેગથી ભરેલા છે.

ચોક્કસ કોઈ સાક્ષાત્કાર થવાની તૈયારીમાં છે; ચોક્કસ આ 'બીજું આગમન' (The Second Coming) નજીક છે. બીજું આગમન! હજુ તો આ શબ્દો બોલાયા જ છે ત્યાં 'સ્પિરિટસ મુંડી' (વિશ્વ-આત્મા) માંથી એક વિશાળ આકૃતિ મારી દ્રષ્ટિને વિચલિત કરે છે: રણની રેતીમાં ક્યાંક સિંહ જેવું શરીર અને મનુષ્ય જેવું મસ્તક ધરાવતી એક પ્રતિકૃતિ, સૂર્ય જેવી શૂન્ય અને નિર્દય જેની નજર છે, તે પોતાની ધીમી જાંઘો હલાવી રહી છે, જ્યારે તેની આસપાસ ક્રોધિત રણ-પક્ષીઓના પડછાયા ચકરાવે ચડ્યા છે.

અંધકાર ફરી ઘેરાય છે; પણ હવે હું જાણું છું કે વીસ સદીઓની પથ્થર જેવી ગાઢ નિદ્રાને એક હલતા પારણાએ ડરામણા સ્વપ્નમાં ફેરવી નાખી હતી, અને એ કયું રાક્ષસી પશુ છે, જેનો સમય આખરે આવી ગયો છે, અને જે જન્મ લેવા માટે 'બેથલેહેમ' તરફ લથડતા ડગલે આગળ વધી રહ્યું છે?

---

Significant Imagery

• The Gyre: In Yeats's philosophy, history moves in 2,000-year cycles (spirals). As the spiral widens, control is lost.

• The Sphinx: The "shape with lion body and the head of a man" suggests that the next era of humanity will not be Christian or "innocent," but something ancient and pitiless.

• Bethlehem: By mentioning the birthplace of Jesus, Yeats suggests that the "Second Coming" is not the return of a savior, but the birth of a new, frightening age.

3.Choose a Gujarati poem and translate it into Hindi and English.  ઓચિંતુ કોઇ મને રસ્તે મળે ને – ધ્રુવ ભટ્ટ્   

ઓચિંતુ કોઇ મને રસ્તે મળે ને 

કદી ધીરેથી પૂછે કે કેમ છે ?

આપણે તો કહીએ કે દરિયા શી મોજમાં

ને ઉપથી કુદરતની રહેમ છે.

ફાટેલા ખીસ્સાની આડમાં મૂકી છે અમે

છલકાતી મલકાતી મોજ;

એકલો ઊભું ને તોયે મેળામાં હોઉં એવું

લાગ્યા કરે છે મને રોજ,

તળું વસાય નહીં એવડી પટારીમાં

આપણો ખજાનો હેમખેમ છે….

આંખોમાં પાણી તો આવે ને જાય

નથી ભીતર ભીનાશ થતી ઓછી;

વધઘટનો કાંઠાઓ રાખે હિસાબ

નથી પરવા સમંદરને હોતી,

સૂરજ તો ઊગે ને આથમી યે જાય

મારી ઊપર આકાશ એમનેમ છે….

Answer : 

translation by ChatGpt

Hindi Translation 

अचानक कोई राह में मिल जाए

अचानक कोई मुझे राह में मिल जाए
और धीरे से पूछ ले—कैसे हो?
तो हम कह देते हैं—समुंदर-सी मौज में हूँ,
ऊपर से कुदरत की मेहर भी है।

फटे हुए जेब की ओट में
हमने छिपा रखी है छलकती-हँसती मस्ती;
अकेला खड़ा हूँ, फिर भी
हर रोज़ मुझे मेला-सा लगता है।
जिस संदूक में तला ही न बस सके,
उसमें हमारा ख़ज़ाना सलामत है।

आँखों में पानी आता-जाता रहता है,
पर भीतर की नमी कम नहीं होती;
घट-बढ़ का हिसाब तो किनारे रखते हैं,
समुंदर को उसकी परवाह कहाँ होती है।
सूरज उगता है, ढल भी जाता है,
मेरे ऊपर आसमान वैसा ही है।

English Translation

If Someone Suddenly Meets Me on the Road

If someone suddenly meets me on the road
And gently asks, “How are you?”
I tell them—I am in the joy of the sea,
And above all, blessed by nature’s grace.

Behind the cover of a torn pocket
I have hidden overflowing, laughing delight;
Though I stand alone, it feels
As if I am in a fair every single day.
In a chest too vast to have a bottom,
My treasure remains intact.

Tears come and go in my eyes,
Yet the inner dampness never dries;
The shores keep accounts of rise and fall—
The sea itself does not bother.
The sun rises and the sun sets,
But the sky above me remains unchanged.

Translation by Gemini :